Met een voorlopige goedkeuring komen nieuwe potentieel effectieve oncologische medicijnen sneller bij patiënten terecht. Maar vaak maken deze medicijnen de belofte niet waar. Dat blijkt uit een reviewartikel in Lancet Oncology van Simone Koole e.a. Ook blijken de medicijnwaakhonden FDA en EMA vaak van mening te verschillen.
Als meer patiënten een bepaald medicijn voorgeschreven krijgen, gaat de prijs van dat middel sneller omlaag, simpelweg omdat de farmaceut de gemaakte onderzoekskosten dan immers eerder terugverdient. Althans, dat zou je zeggen – de praktijk blijkt echter anders in het geval van een paar immuno-oncologische geneesmiddelen.
Er wordt in Nederland steeds meer geld besteed aan (dure) medicatie voor de behandeling van kanker. Maar er is nog te weinig bekend over welk deel van de patiënten met kanker daadwerkelijk profiteert van deze medicatie. En voor welk deel van de patiënten de medicatie niet effectief is of onnodige bijwerkingen oplevert.
De Autoriteit Markt en Consument (ACM), de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) en het Zorginstituut Nederland (ZINL) willen meer greep krijgen op de prijzen van dure geneesmiddelen. In een gezamenlijke ‘werkagenda’ presenteren ze hun voornemens, die ze samen met het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) gaan uitvoeren. De drie organisaties geven daarmee gevolg aan een eerder ingediende Tweede Kamermotie.
Nieuwe, dure geneesmiddelen zullen vanaf juli 2023 sneller in de zogeheten ‘sluis’ terechtkomen en daarmee minder vaak automatisch toegelaten worden tot het basispakket. Minister Kuipers van VWS heeft criteria daarvoor aangescherpt, waardoor er vaker onderhandeld zal worden over de prijs.
De Autoriteit Consument & Markt heeft bij drie bedrijven in de geneesmiddelensector informatie opgevraagd. De informatieverzoeken gaan onder andere over geneesmiddelen met ‘zeer hoge prijzen’ en de voorwaarden waaronder producten en diensten aan zorgaanbieders worden verkocht.
‘De oncologische zorg in Nederland kan honderden miljoenen euro’s per jaar goedkoper, én beter, door goed gebruik te maken van geneesmiddelen.’ Dat betoogde internist-oncoloog Gabe Sonke tijdens zijn oratie op 16 september in de Aula van de Universiteit van Amsterdam.
Twee kinderen zijn overleden na de toediening van de gentherapie Zolgensma voor de spierziekte spinale musculaire atrofie (SMA). De patiënten, een in Rusland en de ander in Kazachstan, ontwikkelden acuut leverfalen tussen vijf en zes weken na toediening van de gentherapie. Acute leverproblemen zijn een bekende bijwerking van het middel, maar het is voor het eerst dat er kinderen zijn overleden aan de gevolgen hiervan.
Pay-for-performance – producenten alleen betalen voor geneesmiddelen als die de patiënt daadwerkelijk gezondheidswinst hebben opgeleverd – lijkt aantrekkelijk om de zorgkosten te drukken. Maar het kent ook veel haken en ogen, blijkt uit een brief aan de Tweede Kamer van minister Ernst Kuipers van VWS. Hij wil niet uitsluiten dat pay-for-performance wordt ingevoerd, maar de toegevoegde waarde is hem nu nog onvoldoende duidelijk, stelt Kuipers.
Huisartsen maken maar zelden gebruik van de mogelijkheid van het voorschrijven op ‘medische noodzaak’, waarmee de patiënt aanspraak maakt op een geneesmiddel van precies het merk dat de arts voorschrijft. Meestal is er geen medische reden voor, maar doen huisartsen het om de relatie met patiënten goed te houden. Dat concludeert onderzoeksinstituut Nivel op basis van cijfers van Stichting Farmaceutische Kengetallen en gesprekken met huisartsen en apothekers.
De uitgaven aan niet-oncologische weesgeneesmiddelen stijgen hard, terwijl vaak niet duidelijk is wat de opbrengsten ervan zijn. Dat komt onder meer doordat afspraken, die het doel hebben de kosten te beheersen, slecht worden nagekomen. Dat stelt Zorginstituut Nederland in een rapport over weesgeneesmiddelen.
Het miljoenenspel rond dure medicijnen is moreel verwerpelijk, betoogt hoogleraar economische bedrijfsvoering in de gezondheidszorg Mark van Houdenhoven. Hij wil dat dit publiekelijk aan de kaak wordt gesteld, ook in de Tweede Kamer. En dat er maatregelen komen.
Drie universitaire ziekenhuizen, het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven en bereidingsapotheek A15 gaan samenwerken om ‘geneesmiddelenkaping’ door farmaceutische bedrijven te voorkomen. Ze richten een platform op waarmee ze commercieel niet-verkrijgbare geneesmiddelen zelf kunnen registreren bij de autoriteiten.
In de afgelopen 25 jaar is het aandeel door de farmaceutische industrie gefinancierde trials fors gestegen. Tegelijkertijd is er een verschuiving opgetreden in het soort uitkomstmaten: steeds minder vaak totale overleving, en vaker progressievrije overleving. Dit zijn bevindingen van Joseph Del Paggio e.a. die daarover schrijven in JAMA Oncology.
Er komen steeds meer oncologische geneesmiddelen beschikbaar die maar voor een klein deel van de patiënten geschikt zijn. Op dit moment vinden we die patiënten niet eens, zegt oncoloog Emile Voest.
Er moet een apart financieel kader komen voor dure geneesmiddelen, want dan zijn de hoge kosten makkelijker te beheersen dan nu. Daarvoor pleit de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuizen, die vindt dat de dure geneesmiddelen een te groot deel van het budget van medisch specialisten opslokken.
Twee geneesmiddelen komen in het basispakket. Over één ervan, axicabtagene ciloleucel (merknaam Yescarta), heeft minister Martin van Rijn van Medische Zorg onderhandeld met de fabrikant. Voor het andere middel, olaparib (merknaam Lynparza), vond het Zorginstituut prijsonderhandelingen niet nodig vanwege de gunstige kosteneffectiviteit.
Het UMC Utrecht vindt de ‘loterij’ die AveXis-Novartis voor het geneesmiddel Zolgensma in gang heeft gezet immoreel en voelt zich in een onmogelijke situatie gebracht. Dat stelt het UMC Utrecht in een toelichting over de vraag om toestemming aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) om twee kinderen mee te laten doen aan de loting. De IGJ heeft deze toestemming verleend.
Het duurt steeds langer voordat Nederlandse artsen nieuwe, dure medicijnen kunnen voorschrijven aan hun patiënten. Volgens dagblad het FD is de wachttijd inmiddels 410 dagen.
Ook oudere kinderen en volwassenen met de ernstige spierziekte SMA krijgen het dure medicijn Spinraza vanaf 1 januari vergoed. Minister Bruno Bruins (Medische Zorg) is het met de fabrikant eens geworden over de prijs. Zo'n driehonderd nieuwe patiënten kunnen vanaf begin volgend jaar terecht in het UMC Utrecht.
Onderhandelingen met farmaceuten over de prijs van nieuwe, dure geneesmiddelen hebben in 2018 een besparing van 272 miljoen euro opgeleverd. Het gaat om een openbare prijsverlaging van 102,5 miljoen euro en een verlaging van 169,5 miljoen euro die achter gesloten deuren heeft plaatsgevonden.
Voor het eerst heeft een bedrijf aangekondigd registratie aan te vragen voor een geneesmiddel dat het beloop van de ziekte van Alzheimer kan beïnvloeden. Vanuit de medische wereld zowel blijdschap als scepsis.
De medicijnen durvalumab en abemaciclib komen per september in het basispakket. Minister Bruins heeft onderhandeld over de prijs van beide middelen, maar wat de medicijnen nu kosten wordt niet bekendgemaakt.
De producent van Zolgensma, een middel tegen spinale musculaire atrofie (SMA), hield informatie over datamanipulatie achter tot na registratie van het middel door de Amerikaanse geneesmiddelenautoriteit FDA. Een maand na de markttoelating liet farmaceut AveXis aan de FDA weten dat er een probleem is met bepaalde gegevens die uit dierproeven kwamen.
Alle patiënten met de ernstige spierziekte spinale musculaire atrofie (SMA) krijgen het dure medicijn Spinraza hoogstwaarschijnlijk binnenkort vergoed. Nu geldt dat nog alleen voor heel jonge kinderen.
